Museum Ons’ Lieve Heer op Solder

foto’s: Museum Ons’ Lieve heer op Solder en Co de Kruijf

Museum Ons’ Lieve Heer op Solder (OLHOS) in het centrum van Amsterdam (binnenstedelijk, midden op de wallen) is een boven- en ondergronds museum. Het gehele complex is in zijn totaliteit van casco tot en met de inrichting een rijksmonument. Het complex is een Top-100 monument en is uitgebreid met een ondergronds en bovengronds gebouwdeel. Hierin zijn de representatieve, publieke functies geplaatst (bijeenkomst / museum). Het gebouw met zijn vaste inrichting en alle afwerkingen is het belangrijkste Museumstuk. Het project omvatte het bovengrondse Oude Huis en het Nieuwe Huis (een ondergrondse museale ruimte en een entreegebouw).

Het gehele complex is van casco tot interieur gerestaureerd. Er zijn twee uitgekiende, logische nieuwe opgangen naar de bovengrondse monumentale gebouwen gecreëerd. Het museum bevat ruimten voor educatie, een depot, bibliotheek en werkplekken/kantoren. Om de gevarieerde collectie te tonen (hout, ijzer, keramiek, schilderijen) is het installatieontwerp, het bouwfysisch ontwerp en de constructie afgestemd op de ondergrondse positionering.

Omgang met monument

Voor huidige nieuwbouw is op dezelfde locatie het bestaande pand nr. 38 gedemonteerd en herbouwd met behoud van het bestaande patina, gevel. Het metselwerk is hiervoor gedemonteerd (volgens de door ons opgestelde methode “steen-voor-steen”), bestaande stenen zijn schoongemaakt en vervolgens op gelijkende positie hergebruikt, (hierbij is gewerkt met mock ups en proeven voorafgaande aan de werkzaamheden). Daarnaast kent het project een nieuwe moderne gedematerialiseerde invulling met een nieuw gevelontwerp. Dit heeft plaatsgevonden in constant overleg en beoordeling met Bureau Monumenten en Archeologie, welstand, restauratiearchitect, architect, Bouw- en woningtoezicht en opdrachtgever. Hierbij is stap voor stap het proces doorlopen, waarbij telkens kansen, mogelijkheden en risico’s gewogen zijn en eventueel bijgesteld. Hierbij hebben wij met pro actief en coördinerend handelen het bouwproces veilig gesteld, terwijl de monumentaliteit van het gebouw naar ieders tevredenheid werd geborgd.

Integratie nieuwe techniek in monumentaal interieur

Bij dit project was de bijzondere uitdaging om de nieuwe elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties in het interieur te werken, zonder dat dit tot beschadigingen of zelfs maar zichtbare installatie componenten zou leiden. Zo zijn oude schoorsteenkanalen gebruikt voor leiding schacht. Brandwerende compartimenteringen zijn onzichtbaar geplaatst binnen de oude scheidingswanden. Uiteindelijk is het gehele complex brandveilig gecertificeerd en geklimatiseerd met volledig behoud van de monumentale kwaliteit en beleving. Dit vroeg een team-effort van alle adviseurs, bevoegd gezag en aannemers/ restaurateurs. Hierbij kwam het aan op onder andere onze goede communicatie en vastlegging van afspraken en uitwerkingen. Alle installaties zijn met Zwitserse precisie in overleg met de restauratoren ingebouwd.

Communicatie rondom monument

Bij dit project hebben wij de volledige communicatie rol ingevuld. Dit betrof het verzorgen van de indiening en de motiveringen voor de vergunning, overleg met Stakeholders, nauw contact met archeoloog, inspecteur en andere specialisten van Monumentenzorg. Het contact met de restauratie architect lag in onze handen. Wij vertaalden zijn ruwe aanwijzingen naar opdrachtbevestigingen voor de specialistische restauratiebedrijven.

Constructie en geotechniek

OLHOS staat in een historische omgeving. We gaven leiding aan een risicoanalyse voor de omgevingsbeïnvloeding en werkten tijdens de bouw met risico-gestuurde monitoring. De kelder is constructief volledig tot in detail uitgewerkt. Ook is door ons een constructief-geotechnisch stappenplan voor iedere bouwfase opgezet.

Samenwerking Directievoerder en Toezichthouder

Zowel Toezichthouder Jan Kerkhoff als Directievoerder Marc van Broekhuijsen hebben dit project in nauwe samenwerking verricht. Wij hebben de volledige directievoering en het toezicht gedaan van start tot en met nazorg, van interieur tot exterieur van restauratie tot nieuwbouw.

Samenwerking met adviseurs

Het project kwam tot stand dankzij teamwork tussen de adviseurs, en positieve communicatie met de aannemer en zijn team. Door de architect wekelijks bij de technische uitdagingen te betrekken, traden geen omissies op. Het eindresultaat kenmerkt zich door precisie qua detaillering en materiaalgebruik.

Taken Directievoerder en Toezichthouder

Bij dit project hebben wij de volledige directietaken verricht, met betrekking tot de omgang met het monument hebben wij extra taken gegund gekregen voor de bewaking van de restauratie in het werk. Voor de zeer specifieke restauratiewerkzaamheden kon geen bestek worden opgesteld. Voor een goede bewaking van kwaliteit en kosten is een regie systeem gehanteerd.

Om de Opdrachtgever (Stichting) vergaand te ontzorgen op hun verzoek, hebben wij ondersteund bij de aanbestedingen, alle informatie van de ontwerpers getoetst, de technische bespreekpunten tussen de ontwerpende disciplines behandeld met goede overleggen en afspraken. Een goed voorbeeld hiervan was wayfinding. Het implementeren van duidelijke routing en logistiek in een onoverzichtelijk 17e eeuws complex met respect voor het monument was een bijzondere zoektocht. Een monumentaal interieur mag nu eenmaal niet gedetoneerd worden door pijlen, teksten en dergelijke.

Dagelijks veiligheidsanalyses moesten worden gemaakt omdat de complete fundering gelijktijdig met de restauratie vervangen werd. Verzakking mocht niet optreden. Ondergrondse verplaatsingen van veengrond door de werkzaamheden, met instortingsgevaar voor omwonenden was een levensgroot risico dat beheerst moest worden met monitoring en directe opvolging bij alarmeringen.

Goede communicatie met bezorgde buren lag ook in onze handen. Naast de volledige directievoering hebben wij ook al het toezicht verricht. Dit betrof het keuren van werkplannen, van geleverd werk, inspecties in de fabrieken, het opzetten van mock-ups, bemonsteringen registreren, bouwlogistiek plannen en bewaken, met de constructeur monitoring verzorgen van alle veiligheidsrisico’s. Asbest sanering begeleiden, inrichting begeleiden, verrichten van nazorg na oplevering.